30 üyeli ittifak, İsveç ve Finlandiya ile ilgili süreci başlattı. Kapsamlı ilerlemenin hangi aşamalardan oluştuğu belli oldu.
NATO, yeni üyeliklere hazırlanıyor.
Brüksel merkezli askeri ittifak, kuruluşundan bu yana 73 yılda üye sayısını 12’den 30’a çıkardı.
NATO, 9’uncu genişlemesi için İsveç ve Finlandiya’ya davette bulunmuş oldu. Ukrayna, Gürcistan ve Bosna Hersek ise ittifaka üye olmak için senelerdir bekleyişini sürdürüyor.
30 üyeli ittifakın genişlemesi gündemde
Madrid Zirvesi’nde Türkiye ile imzalanan üçlü muhtıra neticesinde İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine çağrı edilmesiyle halihazırda 30 üyeli ittifakın seneler içindeki genişlemesi gündeme geldi.
NATO’nun temelleri, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Fransa ve İngiltere’nin, İkinci Dünya Savaşı’nın peşinden Brüksel Paktı altında kolektif müdafa için bir araya gelmesiyle atıldı.
1949 senesinde 12 ülkeyle kuruldu
Brüksel Paktı, bir yıl sonrasında ABD, Kanada, İzlanda, İtalya, Portekiz, Norveç ve Danimarka’nın da katılmasıyla yerini NATO’ya bıraktı. NATO, böylece 1949’da 12 ülkeyle kurulmuş oldu.
“Açık kapı” politikası izlediği için NATO, seneler içinde 8 kez genişleyerek üye sayısını 30’a çıkardı.
Türkiye 1952’de katıldı
İlk genişleme, Türkiye ve Yunanistan’ın 1952’de NATO’ya katılmalarıyla oldu. 1955’te o zamanki adıyla Federal Almanya, 1982’de İspanya ittifaka katıldı.
Son üye Şimal Makedonya
1999’a gelindiğinde Çekya, Macaristan ve Polonya, 2004’te Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Estonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya, 2009’da Arnavutluk ve Hırvatistan, 2017’de Karadağ NATO’ya girdi.
Son genişleme, 2020’de Şimal Makedonya’nın katılımıyla oldu.
NATO’nun kapıları açık sadece katılım zor
NATO, “açık kapı” politikası izlese de ittifaka üye olabilmek için oy birliği şartı ve oldukça uzun, oldukça aşamalı bir süreç gerekiyor.
Süreç, İsveç ve Finlandiya örneğinde olduğu şeklinde, NATO müttefiklerinin ittifaka yeni bir ülkenin katılmasını kararlaştırması, bunu takiben de NATO’nun gönderilmiş olduğu resmi davetle başlıyor.
Görüşme edilen mevzular
Bundan sonrasında Brüksel’deki ana karargahta söz mevzusu ülkenin NATO’nun siyasal, yasal ve askeri şartlarını karşılayıp karşılamadığı, NATO üyeliğinin ekonomik, askeri, yasal, siyasal ve istihbaratla ilgili yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceği görüşme ediliyor.
Sonraki adımda çağrı edilen ülke, NATO üyeliğinin koşul ve yükümlülüklerini kabul ettiğini bildirdiği ve müzakerelerde kararlaştırılmışsa düzeltim planını içeren niyet mektubunu NATO Genel Sekreteri’ne gönderiyor.
Katılım protokolleri
Bunu takiben NATO, Washington Antlaşması’na ilave katılım protokollerini hazırlıyor. Bu protokoller, NATO ülkeleri tarafınca imzalanıyor.
Arkasından protokollerin NATO üyesi ülkeler tarafınca kendi ulusal yasaları ve prosedürleri uyarınca onaylanması gerekiyor.
Tüm üye ülkeler, kendi onay süreçlerini tamamladıktan sonrasında Washington Antlaşması’nı saklayan ABD’ye yeni üyenin katılımını öngören protokolleri kabul ettiklerine dair bildirim yapıyor.
Sürecin tamamlanma şekli
Tüm aşamalar tamamlanınca NATO Genel Sekreteri, yeni üyeyi ittifaka katılmaya çağrı ediyor.
Son olarak yeni üye de kendi ulusal yasal sürecini tamamlayarak katılım belgesini ABD’ye teslim ediyor ve katılım süreci tamamlanıyor.
Ukrayna, Gürcistan ve Bosna Hersek bekliyor
AA’nın aktardığına nazaran, üç ülke, 2000’lerin başından bu yana NATO’ya üyelik hedeflerini ifade ediyor. Sadece NATO, üç ülkenin de hemen hemen lüzumlu şartlar ile yükümlülükleri karşılamaya hazır olmadığını bildiriyor.
2008’de Romanya’nın başkenti Bükreş’teki zirvede NATO, Ukrayna ve Gürcistan’ın gelecekte üye olacağı mevzusunda uzlaştı.
O tarihten itibaren “ortak” olarak anılan bu ülkeler ile NATO iş birliği gelişti. İki ülke de NATO’nun operasyonlarına katılım sağlarken, NATO da bu ülkelerin müdafa kapasitelerini artırmaları için destek veriyor.
Üç ülkenin durumu
Sadece halen Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği için herhangi bir tarih zikredilmiyor.
Aynı zirvede Karadağ ve Bosna Hersek ile “yoğunlaştırılmış diyalog” kurulmasına karar verilirken, Karadağ 2017’de NATO üyesi oldu sadece Bosna Hersek ile ilgili hemen hemen bir karar bulunmuyor.
2010 senesinde Üyelik Fiil Planı’na dahil olmaya çağrı edilen Bosna Hersek, NATO’nun pek oldukça programına katılıyor.
